Sindikati su najorganizovanija društvena grupa. Iako nemaju moć u materijalnom i političkom smislu, njihova snaga je u jedinstvu, solidarnosti i brojnosti, poruka je sa današnjeg Okruglog stola o temi „Socijalni dijalog: ekonomsko-socijalni savjet i kolektivno pregovaranje nemaju alternativu“. Okrugli sto je održan u Domu sindikata u Banjaluci, u organizaciji Saveza sindikata Republike Srpske, a učestvovali su ključni ljudi iz sindikata iz Republike Srpske, Srbije i Crne Gore. Zaključeno je da su iskustva u primjeni radnog zakonodavstva, socijalnom dijalogu i kolektivnom pregovaranju slična. Prva tema o kojoj se najviše diskutovalo bila je rad Ekonomsko-socijalnog savjeta, kao jednog od najvažnijih tripartitnih tijela.
„Nažalost, Ekonomsko-socijalni savjet, kako kod nas, tako i u Srbiji i Crnoj Gori postaje tijelo koje se negativno komentariše, a za tim nema potrebe. Poslodavci minimaliziraju sve ono što ugrožava njihov kapital i moć, zaboravljajući da od Ekonomsko-socijalnog savjeta, gdje se vodi tripartitni dijalog, korist imaju radnici, poslodavci i država, odnosno njeni građani“, poručila je Ranka Mišić, predsjednica Saveza sindikata RS.
„Ako je socijalni dijalog fundament na kome počiva EU, sve države koje imaju tendenciju da uđu u porodicu EU moraju da imaju razvijen socijalni dijalog, kako bi unaprijedili ukupan položaj svojih članova i svih zaposlenih. Nažalost, u praksi nije tako. Imamo nisku kulturu socijalnog dijaloga, pogotovo na nivou grane i poslodavaca. Tražili smo u Crnoj Gori mehanizme kako da država motiviše one poslodavce koji su socijalno odgovorni, da budu povlašteni, da na primjer poslodavac koji ima potpisan kolektivni ugovor u svojoj kompaniji ima određene povlastice. Međutim, te naše inicijative čuče negdje u fiokama“, poručuje Srđa Keković, generalni sekretar Unije slobodnih sindikata Crne Gore.
Druga tema o kojoj je bilo riječi je institut najniže plate. Iz sindikata iz Srbije saglasni su da najniža plata mora biti plata od koje radnici koji rade za taj iznos, mogu da žive. Zato je, po njihovom mišljenju, važno prebaciti lopticu sa priče o najnižoj plati na priču o zaradi. Ako je minimalna zarada ispod minimalne potrošačke korpe, ona gubi smisao. Nažalost, priča o najnižoj plati, odnosno minimalnoj zaradi je u Srbiji postala pravilo, a ne izuzetak.
„Sada smo u poziciji da branimo institut Zakona o radu, kao krovnog zakona, jer sve više i ova Vlada, a i prethodne, pokušavaju da određene institute izvuku iz Zakona o radu i da to rješavaju drugim zakonima, tako da Zakon o radu sve više gubi karakter sistemskog zakona. To moramo zaustaviti i predložiti novi Zakon o radu“, poručuje Čedanka Andrić, predsjednica UGS „Nezavisnost“ iz Srbije.
Treća tema, ali ne manje važna, bila je i pitanje granskih kolektivnih ugovora i Opšteg kolektivnog ugovora. Poslodavci, kako u Republici Srpskoj, tako i u okruženju ne žele da potpišu kolektivne ugovore i odbacuju svaku mogućnost da razgovaraju o granskim kolektivnim ugovorima i Opštem kolektivnom ugovoru. U Srbiji nema Opšteg kolektivnog ugovora od 2011. godine. Od tada postoje samo granski kolektivni ugovori.
„Granski kolektivni ugovori se za sindikate nisu pokazali kao dobra praksa, iako su namjere bile dobre. Jedan od razloga jeste i ova slaba poslodavačka struktura, gdje vi nemate odgovarajućeg sagovornika sa druge strane. Neka od iskustava koje smo čuli danas ćemo pokušati i mi da primjenimo. Ja sam danas rekla da su sindikati najorganizovanija društvena grupa u našim društvima i da imamo moć da neke stvari promijenimo, a neke nametnemo“, smatra Andrićeva.
Za razliku od Srbije i Republike Srpske, koje nemaju potpisan Opšti kolektivni ugovor, Crna Gora je izuzetak u regionu. U Crnoj Gori je OKU potpisan krajem prošle godine i postoji u kontinuitetu. Opšti kolektivni ugovor je potreban i važan element u suzbijanju sive ekonomije i svega što šteti budžetu, radnicima i socijalnim fondovima.
„Ukidanjem granskih kolektivnih ugovora gube se osnovna radnička prava koja se odnose na isplatu otpremnina za penziju, uvećanje na minuli i prekovremeni rad, te praznični rad, pravo na plaćeno odsustvo ili jednokratnu novčanu pomoć, dok su ova prava definisana Opštim kolektivnim ugovorom, u čemu se i ogleda njegov značaj. Naš OKU se primjenjuje na svakog zaposlenog radnika u Crnoj Gori“, kaže Keković.
„Opšti kolektivni ugovor kao ključni dokument štiti radnike i u javnom i u privatnom sektoru, ali su izgubili svoju suštinu koja se odnosi na zarade. Kolektivnim ugovorom se uređuju zarade. Mi imamo jedan miks i u Srbiji i Crnoj Gori da se zarade uređuju zakonima koje predlaže Vlada i usvaja parlament, a neka uvećanja i druga prava kolektivnim ugovorima“, kaže Mišićeva.
U radu Okruglog stola „Socijalni dijalog: ekonomsko-socijalni savjet i kolektivno pregovaranje nemaju alternativu“ učešće su uzeli predsjednici granskih sindikata koji djeluju u okviru Saveza sindikata Republike Srpske, te predstavnici Saveza samostalnih sindikata Srbije, na čelu sa predsjednikom Ljubisavom Orbovićem, Savezom sindikata Crne Gore, koji je predvodio generalni sekretar Duško Zarubica, te predstavnici Ujedinjenih granskih sindikata „Nezavisnost“ i Unije slobodnih sindikata Crne Gore.
